Αφορά θέμα , που προέκυψε στην ΕΕ πριν μερικά χρόνια , δεν μας απασχόλησε σοβαρά τότε που έπρεπε και τώρα τρέχουμε να σώσουμε ότι σώζεται , γιατί φαίνεται ότι θα το βρούμε μπροστά μας .
Πρόκειται για ένα σύστημα αξιολόγησης της διατροφικής αξίας των τροφίμων , το οποίο ενώ φαίνεται απλό και πρακτικό , φέρνει τα πάνω κάτω για τρόφιμα ελληνικού ενδιαφέροντος και γενικότερα του ευρωπαϊκού νότου
Αν όχι όλοι μας , οι περισσότεροι , ενδιαφερόμαστε να τρώμε υγιεινά , αλλά δεν τα καταφέρνουμε και με μεγάλη επιτυχία είτε γιατί δεν ενδιαφερόμαστε όσο πρέπει , είτε γιατί δεν διαβάζουμε τον κατάλογο των συστατικών των τροφίμων που αναγράφεται στη συσκευασία, είτε γιατί δεν καταλαβαίνουμε τι ακριβώς σημαίνουν τα περίεργα ονόματα τα σύμβολα και οι αριθμοί που τα συνοδεύουν.
Έτσι επιλέγουμε πολλές φορές , προσφορές πολλών βιομηχανικά επεξεργασμένων τροφίμων ,σε ωραία συσκευασία, συνήθως χαμηλής διατροφικής αξίας , που ενοχοποιούνται ως κύριες αιτίες των υψηλών ποσοστών παχυσαρκίας, καρδιαγγειακών παθήσεων και διαβήτη
Για αυτό λοιπόν – σύμφωνα με τους εμπνευστές του – έρχεται το σύστημα αξιολόγησης Nutriscore , που θα μπορεί λένε να βοηθήσει να γίνουν οι αγορές μας πιο εύκολες , γιατί θα αρκεί μια απλή ματιά στη συσκευασία του προϊόντος, χωρίς να χρειάζεται να διαβάσουμε αναλυτικά τα συστατικά του .
Τι θα είναι λοιπόν το Nutriscore; Θα είναι μια έγχρωμη διατροφική ετικέτα – σαν αυτή που υπάρχει στις ηλεκτρικές συσκευές – που θα είναι τοποθετημένη στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας, θα βασίζεται σε μια κλίμακα 5 χρωμάτων και γραμμάτων –από το Α έως το Ε ( ABCDE)- όπου το Α θα είναι πράσινο , για να αντιπροσωπεύει την καλύτερη διατροφική ποιότητα ενώ το Ε θα είναι σκούρο πορτοκαλί προς το κόκκινο , για να δείχνει ότι είναι η χαμηλότερη διατροφική ποιότητα .
Έτσι θα αποτυπώνεται απλά και χρωματικά η συνολική θρεπτική αξία των τροφίμων και ποτών και ο καταναλωτής θα μπορεί εύκολα και γρήγορα να δει ποια τρόφιμα να προτιμά και κυρίως ποια να αποφεύγει.
Σύμφωνα μάλιστα με τη νέα Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – από «το αγρόκτημα στο πιάτο» θα πρέπει , μέχρι το τέλος του 2022, όλα τα κράτη μέλη να έχουν υιοθετήσει μία εναρμονισμένη και υποχρεωτική διατροφική σήμανση στο μπροστινό μέρος της ετικέτας (Front-of-Pack Label – FoPL) και επικρατέστερη σήμανση προς το παρόν, φαίνεται να είναι το «Nutri-Score».
Αναπτύχθηκε στη Γαλλία το 2017, με στόχο στην καλύτερη ενημέρωση των καταναλωτών και την ευκολότερη επιλογή πιο «υγιεινών τροφίμων» , έχει πάρει ήδη έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή , για προαιρετική χρήση και έχει ήδη υιοθετηθεί από τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Βέλγιο και την Ισπανία.
Το σύστημα κατατάσσει τα τρόφιμα σε 5 κατηγορίες με αντίστοιχα χρώματα (A, B, C, D, E). Το Α θεωρείται το πιο υγιεινό και το Ε το λιγότερο υγιεινό. Η βαθμολόγηση γίνεται με έναν μαθηματικό τρόπο – με αλγόριθμο- ο οποίος δίνει αρνητικούς πόντους στις επιβλαβείς θρεπτικές ουσίες ανά 100gr ή 100ml. (ενέργεια, ζάχαρη, κορεσμένα λιπαρά, αλάτι) και θετικούς πόντους στις καλές θρεπτικές ουσίες (πρωτείνη, φυτικές ίνες, ποσοστό φρούτων, λαχανικών, έλαιων ξηρών καρπών, ακόρεστα λιπαρά).
Το αποτέλεσμα που προκύπτει ορίζει τη βαθμολογική κατάταξη του προϊόντος – και από δω και πέρα αρχίζουν τα παρατράγουδα , διότι
Παρά τη σωρεία των ερευνών που αποδεικνύουν τα οφέλη του ελαιολάδου στην υγεία, σύμφωνα με το Nutri-Score, το ελαιόλαδο είναι «σχετικά ανθυγιεινό» διότι ο αλγόριθμος δεν κάνει καμία εξαίρεση, παραβλέπει όλα τα ωφέλιμα για την υγεία συστατικά του ελαιολάδου και κατατάσσει το ελαιόλαδο στην κλάση D και πορτοκαλί χρώμα , το οποίο είναι ένδειξη ανθυγιεινού προιόντος!Μεγαλύτερη έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι τα διαιτητικά αναψυκτικά (π.χ. Diet Coca–Cola) φέρουν σήμανση Β!
Δηλαδή το Nutri-Score τιμωρεί προϊόντα όπως το ελαιόλαδο, υποδεικνύοντας στους ευρωπαίους καταναλωτές ότι το κραμβέλαιο ή το λάδι καρύδας ή ακόμα και ανθρακούχα ποτά χωρίς ζάχαρη είναι προτιμότερες επιλογές.
Ουσιαστικά όμως , ο τρόπος που λειτουργεί το σύστημα αξιολόγησης Nutri-Score έρχεται σε αντίθεση με την κατεύθυνση της στρατηγικής “από το αγρόκτημα στο πιάτο» της Ε.Ε., λόγω των επιλεκτικών κριτηρίων αξιολόγησης που υιοθετεί και παρουσιάζει στρεβλώσεις , όσον αφορά στη διατροφική αξία ορισμένων προϊόντων, διότι δεν αξιολογεί το σύνολο του ποιοτικού προφίλ και της διατροφικής αξίας των προϊόντων, αλλά μόνο τα περιεχόμενα λιπαρά, σάκχαρα, πρωτεΐνες, αλάτι και οι φυτικές ίνες.
Έτσι το ελαιόλαδο και μάλιστα το έξτρα παρθένο , το κατατάσσει στα λιπαρά τρόφιμα , χωρίς να λαμβάνεται υπόψη:
α) η αναγκαιότητα των λιπαρών σε μια ισορροπημένη διατροφή,
β) ότι αποτελεί ένα από τα καλύτερα διαθέσιμα λιπαρά της μεσογειακής διατροφής και
γ) χωρίς φυσικά να τονίζονται οι υπόλοιπες ευεργετικές για την υγεία ιδιότητές του.
Την ίδια μοίρα φαίνεται να έχουν και οι βρώσιμες ελιές αλλά και πολλά προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ, όπως τα τυριά. Στην Ελλάδα 20 διαφορετικά τυριά φέρουν σήμανση ΠΟΠ μεταξύ των οποίων και η φέτα , η οποία κατέχει ήδη σημαντική θέση στο τραπέζι ευρωπαίων καταναλωτών.Έτσι μπορεί ένα τυρί κρέμα από γάλα σκόνη με χαμηλά λιπαρά να θεωρείται πιο υγιεινό από τη φέτα, η οποία σύμφωνα με το σύστημα κατατάσσεται στην χαμηλότερη βαθμίδα του συστήματος με το γράμμα «Ε», ενώ την ίδια στιγμή το σύστημα κατατάσσει σε καλύτερη βαθμίδα τα κατεψυγμένα προπαρασκευασμένα γεύματα και τα διάφορα αναψυκτικά.
Όμως η χρήση ψευδών και παραπλανητικών διατροφικών ισχυρισμών και η απόκρυψη διατροφικών ιδιοτήτων , οδηγεί ουσιαστικά στην παραπληροφόρηση του καταναλωτή και στη δημιουργία κινδύνων , για τους ευρωπαίους παραγωγούς , που θα δουν τα προϊόντα τους να απαξιώνονται – ιδιαίτερα για τους παραγωγούς προϊόντων μικρής κλίμακας και τους παραγωγούς παραδοσιακών προϊόντων.
Την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει άλματα από τους Έλληνες παραγωγούς για βελτίωση της ποιότητας του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου,την τυποποίηση και την αύξηση των εξαγωγών σε χώρες εντός και εκτός της ΕΕ..Αυτό το κομμάτι της αγοράς, με το νέο σύστημα αξιολόγησης όπως καταλαβαίνετε , υπάρχει κίνδυνος να πληγεί άμεσα.
Στα ράφια των super markets της Γερμανίας, που απορροφά μεγάλο μέρος του ελληνικού ελαιολάδου, η τιμή του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου είναι αρκετά πιο υψηλή σε σχέση με τα λοιπά μαγειρικά λίπη. Η διαφορά αυτή φυσικά οφείλεται στην διατροφική του υπεροχή έναντι της μαργαρίνης και των ζωικών λιπών. Με την μείωση της διατροφικής του αξίας μέσω του υπεραπλουστευμένου αλγόριθμου του Nutri-Score, οι παραγωγοί εκτίθενται στους καταναλωτές και η αξία του ελαιολάδου υποβαθμίζεται .
Η αποδεδειγμένη ποιότητα της μεσογειακής διατροφής και η προσπάθεια χρόνων για την προώθησή της , μπορεί να πληγούν σοβαρά από τη λανθασμένη λειτουργία ενός συστήματος όπως το Nutri-Score»,
Πρόσφατα, το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας με έδρα την Μαδρίτη εξέδωσε ανακοίνωση κατά του Nutri – Score, τονίζοντας ότι η αξιολόγηση του , εκτός από άδικη για πολλά προϊόντα, οδηγεί και σε παραπληροφόρηση των καταναλωτών και ζητά την de facto κατάταξη του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου και του Παρθένου Ελαιολάδου στην κατηγορία «Α», ενώ για τα εξευγενισμένα και “κουπέ” ελαιόλαδα ζητάει κατάταξη στην κατηγορία «Β» – αιτήματα που μέχρι στιγμής τουλάχιστο δεν έγιναν δεκτά .
Το σύστημα Nutri-Score που συζητείται να υιοθετηθεί σε όλη την ΕΕ, έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό και σωρεία αντιδράσεων από συλλογικούς φορείς επιχειρήσεων τροφίμων, για τους λόγους που προαναφέραμε ,διότι τα κριτήρια αξιολόγησης δεν θεωρούνται δίκαια .
Ιταλία, Ελλάδα, Κύπρος, Λετονία , Τσεχία και Ρουμανία συνυπέγραψαν έγγραφο προς τις Βρυξέλλες με το οποίο ζητούν την μη υιοθέτηση ενιαίου συστήματος. Φιλανδία, Κροατία, Σουηδία, Δανία, Λιθουανία και Σλοβενία ζητούν να παραμείνουν στα συστήματα που χρησιμοποιούν ήδη, καθώς αντανακλούν καλύτερα την τοπική διατροφή και οι καταναλωτές τα έχουν συνηθίσει .
Στον αντίποδα, 40 ισχυρές ευρωπαϊκές βιομηχανίες τροφίμων μεταξύ των οποίων Nestle, Danone και Mars, μαζί με μεγάλες ευρωπαϊκές αλυσίδες Lidl, Carrefour αλλά και Οργανώσεις από όλη την Ευρώπη πιέζουν για ένα ενιαίο σύστημα σήμανσης και απηύθυναν επιστολή στην Ευρωπαία Επίτροπο Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων, Στέλλα Κυριακίδη ζητώντας την υποχρεωτική επιβολή του Nutri-Score στις χώρες της ΕΕ.
Πάντως είναι γεγονός ότι μέχρι σήμερα οι μεγάλες βιομηχανίες τροφίμων στην προσπάθειά τους για έλεγχο της διατροφής μας , έχουν καταφέρει να επιβάλλουν την καλλιέργεια των εμπορικών ποικιλιών , τα συστήματα πιστοποίησης της παραγωγικής διαδικασίας και δεν έχουν χάσει τη μάχη για την προώθηση των ΓΤΟ.
Δεν ξέρω αν με την διατροφική αξιολόγηση υποβοηθούνται στον έλεγχο της διατροφής μας – εσεις τι λέτε ?
Σήμερα με το εμπόριο των τυποποιημένων εμπορικών ποικιλιών και υβριδίων οι πολυεθνικές γεωργικές εταιρείες κυριαρχούν στην αγορά και κερδίζουν δισεκατομμύρια , παράγοντας τους σπόρους με πολύ χαμηλό κόστος, σε χώρες όπου οι συνθήκες εργασίας είναι άθλιες.
Τα προϊόντα των εμπορικών ποικιλιών και υβριδίων , έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και φαίνονται υπέροχα στα ράφια των σούπερ μάρκετ – αλλά συχνά δεν έχουν ούτε γεύση, ούτε θρεπτικό περιεχόμενο – μάλιστα τα τελευταία 50 χρόνια, τα λαχανικά έχουν χάσει το 27% της βιταμίνης C και σχεδόν το 50% του σιδήρου τους.
Μέσα σε όλα αυτά υπάρχουν και 2 ενδιαφέρουσες σχετικές ειδήσεις
Στην Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών και Εμπορίου της ΕΕ , υπερψηφίστηκε , με 30 ψήφους υπέρ, 13 κατά και 2 αποχές τροπολογία ,που προβλέπει την εξαίρεση του ελαιόλαδου και των ΠΟΠ/ΠΓΕ, ΕΠΙΠ προϊόντων από την υποχρέωση επισήμανσης από το Nutri – Score .
H τροπολογία της ελληνικής αντιπροσωπείας , ήταν πάγιο αίτημα των Ελλήνων μεταποιητών, και αποτελεί θετική εξέλιξη για τις ελληνικές εξαγωγές, για τους Έλληνες αγρότες και μεταποιητές.
Συγχρόνως η Ευρωπαία Επιτρόπος για την Υγεία και την Ασφάλεια των Τροφίμων, κ. Στέλλα Κυριακίδου δήλωσε ότι δεν έχει ληφθεί καμία τελική απόφαση σχετικά με το ζήτημα της προωθούμενης νομοθετικής πρότασης για το σύστημα Nutri-Score .
Η πράξη έδειξε ότι οι μεγάλες εταιρείες έχουν τους κατάλληλους στις κατάλληλες θέσεις για να προωθούν τα συμφέροντά τους. Τα λεφτά είναι πολλά .
Η 2η είδηση αναφέρεται στην συγκρότηση Συμβουλευτικής Ομάδας – με βάση πρόταση που έκανε ο βουλευτής κ. Κρίτων Αρσένης και έκανε δεκτή το Υπουργείο – την οποία θα στελεχώσουν καταξιωμένοι επιστήμονες και ακαδημαϊκοί και έργο της θα είναι η παρακολούθηση και γνωμοδότηση επί της εν εξελίξει νομοθετικής πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εμπρόσθια διατροφική επισήμανση των τροφίμων, γνωστή ως Nutriscore.
Σύμφωνα με τον προγραμματισμό της ΕΕ, στόχος είναι να υιοθετηθεί ο σχετικός κανονισμός το τελευταίο τρίμηνο του 2022. Προς το παρόν, η Επιτροπή επεξεργάζεται τις σχετικές μελέτες εκτίμησης αντικτύπου επί των οποίων θα υπάρξει δημόσια διαβούλευση.
Συμπερασματικά η λειτουργία ενός συστήματος επισήμανσης τροφίμων μπορεί να είναι απαραίτητη για την προστασία όλων, παραγωγών, εμπόρων και καταναλωτών και ειδικά στην περίπτωση της χώρας μας με την πληθώρα εξαγώγιμων προϊόντων ευεργετικών για την ανθρώπινη υγεία , αλλά θα πρέπει να παρέχει πραγματικά χρήσιμη πληροφορία βασισμένη σε επιστημονικά δεδομένα, με σεβασμό και στο προϊόν και στον καταναλωτή, Είναι γεγονός ότι υπάρχει πολλή μη τεκμηριωμένη επιστήμη στην προώθηση τροφίμων.
Όλοι θέλουμε να γνωρίζουμε τι υπάρχει στο φαγητό μας και πώς μπορεί να επηρεάσει την υγεία μας , γι αυτό η σωστή επισήμανση των τροφίμων πρέπει να είναι ακριβής, και το σύστημα που προωθείται δεν είναι καθόλου ακριβές.
Κώστας Μπουντας Γεωπόνος